کم توانی ذهنی (Intellectual Disability) که به آن عقب ماندگی ذهنی (Mental Retardation) هم گفته می شود از جمله واژه هایی است که روزانه از آن استفاده می‌کنیم و در جامعه رواج دارد.
به گزارش پایگاه روابط عمومی بهداشت و درمان صنعت نفت گچساران؛ بیش از دویست سال است که از شناخت عقب‌ماندگی ذهنی، در کودکان می‌گذرد. عقب‌ماندگی ذهنی نارسایی است که در فعالیت‌های عقلی و اجتماعی اختلال ایجاد می‌کند و به سه دسته عمیق و شدید، خفیف و ملایم تقسیم می‌شود.
مراقبـت از کودکان مبتلا به عقب ماندگی ذهنی علاوه بر مشکلات مالی، افراد خانواده را از نظر عاطفی و روانی نیز در تنگنا قرار میدهد. بدون شک مهمترین راه حل این دشواریها، پیشگیری از وقوع عقب ماندگی عقلی میباشد که در موارد فراوانی میسر خواهد بود.
ملاک های تشخیص معلولیت ذهنی؛ برای تشخیص معلولیت ذهنی در فرد مورد نظر سه معیار زیر باید وجود داشته باشد:
الف. نقص در عملکرد ذهنی، مثل استدلال، حل مسأله، برنامه ریزی، تفکر انتزاعی، قضاوت، یادگیری تحصیلی و یادگیری از تجربه. این نقص ها را هم سنجش بالینی و هم آزمون های استاندارد شده باید تأیید کنند.
ب. نقص در عملکرد سازگارانه که به ناتوانی در رسیدن به استانداردهای رشدی و اجتماعی-فرهنگی برای استقلال شخصی و مسئولیت اجتماعی منجر می شود. بدون کمک مداوم نقص های موجود در عملکرد سازگارانه باعث می شوندفرد در یک یا چند فعالیت زندگی روزمره (مثلا ارتباط برقرار کردن با دیگران، شرکت در فعالیت های اجتماعی، و زندگی مستقل) و در چند محیط ( مثلا، خانه، مدرسه، کار و جامعه) محدودیت عملکرد داشته باشد.
ج. شروع نقص های ذهنی و سازگارانه در طول دوره رشد (قبل از ۱۸ سالگی).
علل عقب‌ماندگی؛ عوامل ژنتیک، دوره بارداری، عوامل ناشناخته، ناسازگاری خونی، زمان زایمان و عوامل بعد از تولد مانند ضربه‌های مغزی را می توان از جمله علل عقب ماندگی برشمرد.
درجه بندی معلولیت ذهنی؛ معلولیت ذهنی بر اساس شدت آن و توانایی های فرد در زمینه اجتماعی و عملی به چهار گروه تقسیم می شود: معلولیت ذهنی خفیف(mild)، معلولیت ذهنی متوسط(moderate)، معلولیت ذهنی شدید(severe) و معلولیت ذهنی عمیق(profound)
علائم معلولیت ذهنی و نشانه ها در کودکان؛ سختی در بیان، یادگیری آهسته برای حرف زدن، مشکل برای به خاطر سپردن، هوش کم، عملکرد ضعیف در تست IQ، پرخاش، اضطراب، تمایل به آسیب به خود، روابط درون فردی ضعیف و وابستگی بیش از حد به والدین
گفتنی است بر اساس گزارش های منتشر شده سه درصد از جمعیت های مختلف دنیا به عقب ماندگی ذهنی مبتلا بوده که آمار آن در کشورهای در حال توسعه چهار برابر کشورهای پیشرفته تخمین زده می شود.