سازمان بین‌المللی کار (ILO) روز۲۳خرداد برابر با۱۲ژوئن را روز جهانی مبارزه با کار کودک با هدف آگاه سازی و فرهنگ سازی در جامعه به منظور جلوگیری از ترویج کار برای کودکان نامگذاری شده است. شعار این سازمان برای سال۲۰۲۰ "محافظت از کودکان کار در برابر بحران کرونا" انتخاب شده است.
کودک کار؟
به گزارش پایگاه روابط عمومی بهداشت و درمان صنعت نفت گچساران؛ کودکی را که به یکی از روش های کار همچون سبک، سخت، داوطلبانه و اجباری و به منظور کسب درآمد به کار مشغول می‌شود، کودک کار می‌گویند. به این ترتیب کودک کار در آن دسته از فعالیت‌های اقتصادی درگیر می‌شود که مانع تحصیل، آموزش و برخورداری آنان از امکانات اولیه رشد فردی و اجتماعی خواهد شد و با آسیب و بهره کشی همراه است.
این آسیب و بهره کشی از کودکان باعث شد تا سازمان بین‌المللی کار از ۲۰۰۲ میلادی بر گستره جهانی کار کودک، اقدام‌ها و تلاش‌های مورد نیاز برای محو آن تمرکز کند. از این رو در همان سال ۱۲ ژوئن به عنوان روز جهانی مبارزه با کار کودکان نامگذاری شد که این مهم مستلزم همکاری دولت‌ها، کارفرمایان و سازمان‌های کار، جامعه مدنی و میلیون‌ها انسان از سراسر جهان است تا بتوان اقدام مؤثری را برای کمک به کارگران کودک انتظار داشت.
آمار کودکان کار در جهان
بر اساس گزارش سازمان بین‌المللی کار در سال ۲۰۱۸ در سراسر جهان ۱۵۲ میلیون کودک میان ۵- ۱۷ سال قربانی پدیده کار کودک هستند. تقریبا نیمی از کودکان کار یعنی ۷۲.۱ میلیون نفر در آفریقا هستند. همچنین ۶۲.۱ میلیون کودک کار در آسیا و اقیانوسیه، ۱۰.۷ میلیون در قاره آمریکا، ۱.۲ میلیون در کشورهای عربی و ۵.۵ میلیون در اروپا و آسیای مرکزی زندگی می‌کنند. به عبارت دیگر یک نفر از ۵ کودک آفریقایی کودک کار هستند در حالی که این میزان در کشورهای عربی ۲.۹ درصد، در اروپا و آسیای میانه ۴.۱ درصد، در قاره آمریکار ۵.۳ درصد و در آسیا و کشورهای اقیانوسیه ۷.۴ درصد است.
کار پرخطر و پراکندگی آن در میان کودکان کار
در میان ۱۵۲ میلیون کودکان کار نیمی از آن ها یعنی حدود ۷۳ میلیون در شرایطی خطرناک و نامناسب کار می‌کنند. بیشترین میزان کار پرخطر یعنی تقریبا سه چهارم آن متعلق به سنین ۱۵-۱۷ است. با این حال حدود یک چهارم کودکانی که در کارهای پرخطر مشغول کار هستند، یعنی حدود ۱۹ میلیون آنها زیر ۱۲ سال سن دارند.
پراکندگی جنسیتی کودکان کار
در میان ۱۵۲ میلیون کودک کار در دنیا ۸۸ میلیون را پسران و ۶۴ میلیون را دختران تشکیل می‌دهند. در میان کودکان کاری که در مشاغل پرخطر مشغول هستند نیز ۶۲ درصد آنها را پسران و بقیه را دختران تشکیل می‌دهند. یعنی بنابر آمار به نظر می‌رسد پسران بیش از دختران قربانی کار هستند.
این در حالی است که طبق آمار سازمان بین المللی کار در سال ۲۰۰۵ تعداد ۲۴۶ میلیون کودک کار در جهان وجود داشته که از این تعداد ۷۳ میلیون نفر کمتر از ۱۰ سال داشته اند و هر سال ۲۲۰۰۰ نفر بر اثر کار جان خود را از دست می‌دادند.
از طرف دیگر طبق بررسی «یونیسف» در سال ۲۰۱۹، در کشورهایی با کمترین میزان توسعه‌یافتگی، از هر چهار کودک بین ۵ تا ۱۷ سال، یک کودک مشغول به کاری است که مانع از رشد او شده و سلامتی‌اش را به خطر می‌اندازد. بیشترین تعداد کودکان کار را می‌توان در مناطق جنوبی صحرای آفریقا یافت؛ جایی که ۲۹ درصد از کودکان پنج تا ۱۷ ساله مشغول به کار هستند. در خاورمیانه و شمال آفریقا پنج درصد از کودکان در این گروه سنی مشغول به انجام کارهایی هستند که برای سلامتشان بسیار خطرناک است. همچنین این عدد برای غرب و مرکز آفریقا ۳۱ درصد بوده و بطور کلی درصد کودکان کار برای کشورهای توسعه نیافته ۲۹ درصد است.
پیمان جهانی حقوق کودک
پیمان جهانی حقوق کودک ، یک پیمان‌نامه بین المللی است که برای دفاع و حمایت از حقوق کودکان تهیه شده است.
ماده۳۲پیمان جهانی حقوق کودک می گوید، کودک باید در برابر هر کاری که رشد و سلامت او را تهدید می‌کند، حمایت شود و دولت‌ها باید حداقل سن کار و شرایط کار کودکان را مشخص کنند .
بر اساس ماده۲۶این پیمان ، هر کودکی حق دارد از تامین اجتماعی از جمله بیمه اجتماعی برخوردار شود. همچنین ماده۲۷پیمان جهانی حقوق کودک تاکید می‌کند، کودکان باید از سطح زندگی که تامین کننده رشد جسمی، ذهنی و اجتماعی آنها است، برخوردار شوند .
افرادی که کودکان را در مشاغل از جمله گنداب‌ها، جمع‌آوری، حمل و دفن زباله، کار در محیط‌های با سروصدا بالا، کارهای ساختمانی، کار در قالی‌بافی، نمدبافی، ریسندگی و بافندگی، دامداری، کار در کوره‌های آجرپزی، برش فلزات و سنگ‌های قیمتی به کار گیرند مشمول ماده «۱۷۲» قانون کار و همچنین محکوم به تعلیق پروانه از سه ماه تا یک سال خواهند شد.
گفتنی است ایده نامگذاری روز جهانی مبارزه با کار کودک نخستین‌بار در سال ۲۰۰۲ و پس از تصویب کنوانسیون حداقل سن کار و کنوانسیون کار کودکان صورت گرفت.