موسسه ملی تحقیقات ژنوم انسانی آمریکا،روز25آوریل را روز جهانی DNA نام گذاری کرده است.این روز یادآور تکمیل موفقیت آمیز پروژه ژنوم انسانی در سال2003و کشف ساختار مارپیچ دو رشته ای DNA در سال1953است.
DNA چیست؟
به گزارش پایگاه روابط عمومی بهداشت و درمان صنعت نفت گچساران ؛ DNA یا داکسی نوکلئیک اسید ماده وراثتی انسان و تقریبا تمامی موجودات دیگر است . تقریبا تمام سلول های بدن یک فرد دارای DNA مشابه هستند . بیشترِ DNA در هسته سلول واقع شده است (که آن را DNA هسته ای می‌نامند) ، اما همچنین مقدار کمی DNA می‌تواند در میتوکندری‌ها (که آن را DNA میتوکندریایی یا mtDNA می‌نامیم) نیز یافت شود . میتوکندری‌ها ساختاری هستند که درون سلول انرژی غذا را به شکلی که برای سلول قابل استفاده باشد تبدیل می‌کنند.
اطلاعات DNA به صورت یک کد که از چهار باز شیمیایی ساخته شده است ذخیره می‌شود . آدنین (A) ، گوانین (G) ، سیتوزین (C) ، و تیمین (T). DNA انسان متشکل از حدود 3 میلیارد باز و بیش از 99 % از آن بازها در تمام افراد مشابه است . ترتیب یا توالی این بازها مشابه شیوه ای که در آن حروف الفبا با ترتیب خاصی برای ساخت کلمات و جملات پشت هم قرار می‌گیرند، اطلاعات قابل دسترس برای ساخت و نگهداری موجود را تعیین می‌کند.
بازهای DNA با یکدیگر جفت می‌شود . یعنی به منظور تشکیل واحدهایی به نام جفت باز ، A با T و C با G با هم جفت می‌شوند . همچنین هر باز به یک مولکول قند و یک مولکول فسفات متصل می‌شود . در مجموع ، یک باز ، قند و فسفات را نوکلئوتید می‌نامیم . نوکلئوتید‌ها به صورت دو رشته بلند آرایش پیدا می‌کنند که یک مارپیچ به نام دابل هلیکس [مارپیچ دوتایی] می‌سازند . ساختار دابل هلیکس تا حدی شبیه نردبانی که جفت بازها پله‌های نردبان و مولکول‌های قند و فسفات ستون‌های عمودی آن را شکل می‌دهند.
یکی از ویژگی‌های مهم DNA این است که می‌تواند همانند سازی کرده ، یا از خودش نسخه برداری کند . در این مارپیچ دوتایی ، هر رشته‌ی DNA می‌تواند به عنوان الگویی برای همانند سازی توالی بازها بکار گرفته شود . هنگام تقسیم سلول‌ها این کار حیاتی است زیرا هر سلول جدید باید نسخه کاملا دقیقی از DNA های موجود در سلول قدیمی داشته باشد.
داستان کشف ساختار DNA
یکی از بزرگترین دستاوردهای علمی بشر شناسایی و کشف ساختمان مولکول DNA است ، چرا که قبل از این کشف ، هیچ شناختی در مورد چگونگی و نحوه وراثت اطلاعات ژنتیکی در دست نبود . اولین کسی که نام اسیدهای نوکلئیک را برای مولکول DNA استفاده کرد ، دانشمندی سوئیسی به نام «فردریک میشر» (Friedrich Miescher) بود . در سال ۱۸۶۹ میشر طی مطالعه بر روی گلبول‌های سفید و بررسی ماده درون هسته گلبول‌ها که آن را در ابتدا «نوکلئوین» (Nuclein) نامید ، به وجود ترکیب جدید زیستی پی برد و به دلیل اینکه این ماده از هسته استخراج شده بود و خاصیت ضعیف اسیدی نیز داشت آن را اسید‌نوکلئیک نامید.
میشر تنها کسی نبود که به دنیای علم برای شناخت مولکول DNA کمک کرد ؛ در این بین دانشمندان بسیاری با مطالعات مختلف هر یک بخش‌های متفاوتی از این ساختمان پیچیده را شناسایی کردند . سرانجام در سال ۱۹۵۳ با کمک مطالعات دانشمندان پیشین ، دو محقق انگلیسی به نام‌های «جیمز واتسون» (James Watson) و «فرانسیس کریک» (Francis Crick) در دانشگاه کمبریج لندن توانستند مدل کنونی DNA را به جهان معرفی کنند و به همین دلیل در سال ۱۹۶۲ موفق به دریافت جایزه نوبل شدند.
حقایقی جالب درباره مولکول DNA
۹۹درصد از دی‌ان‌اِی ما با سایر انسان‌ها مشترک است
۹۹.۵درصد از دی‌ان‌اِی شما با والدینتان یکسان است
اگر همه مولکول‌های دی‌ان‌اِی بدن شما در یک خط قرار بگیرند ، طولشان ۶۰۰ برابر فاصله زمین تا خورشید خواهد بود
ژنوم انسان حاوی ۳ میلیارد جفت پایه‌ی دی‌ان‌اِی است
دی‌ان‌اِی بسیار حساس است
یک گرم دی‌ان‌اِی می‌تواند ۷۰۰ ترابایت داده را نگه دارد
روز جهانی دی‌ان‌ای در روز ۲۵ام آوریل ۲۰۰۳ میلادی برای اولین بار بر اساس مصوبه مجلس سنا و مجلس نمایندگان ایالات متحده در روزی که پروژهٔ ژنوم انسان به سرانجام رسید در تاریخ ثبت شد.