به مناسبت هفته پیشگیری از مسمومیت:آشنایی با سم و کنترل انواع مسمومیت

خوردن ، استنشاق ، تزریق و جذب پوستی یا مخاطی از جمله راههای ورود سم به بدن است که «خوردن» شایعترین راه مسمومیت است . از آنجا که بخش زیادی از سم از طریق روده باریک و نه از معده جذب می‌شود بیمار باید قبل از آنکه سم از معده به روده باریک وارد شود، درمان شود . 

همچنین ورود سم از طریق استنشاق اثر فوری‌تری نسبت به خوردن دارو دارد و در این موارد سم به صورت گاز ، بخار ، دود یا ذرات معلق در هوا سبب مسمومیت افراد می شود . 

سم می‌تواند زیر پوست ، به درون عضله یا مستقیماً به درون یک رگ خونی تزریق شود ، گزش حشرات جزء این دسته هستند و نوع دیگر مسمومیت از طریق جذب پوستی یا مخاطی است به طوری که ماده می‌تواند از طریق تماس با غشاهای مخاطی وارد بدن شود . 

خواب آلودگی یا کما (در مسمومیت با مواد مخدر) ، افزایش بزاق دهان ، انقباض و کوچک شدن مردمک چشمها (در مسمومیت با حشره کشها) ، سوختگی اطراف لب و دهان (در مسمومیت با مواد سفیدکننده) ، تشنج (در مسمومیت با محرکهای سیستم عصبی) ، ریزش عرق و تند شدن تنفس (در مسمومیت با داروها اعصاب) ، صورتی شدن رنگ پوست (در مسمومیت با منوکسید کربن) برخی از علایم مربوط به مسمومیت های مختلف است . 

در مرحله اول می توان با گرفتن اطلاعات از مصدوم یا یکی از حاضرین ، نوع سم را شناسایی و مشخص کرد یعنی آنکه مصدوم با چه ماده ای ، چه وقت ، چه میزان و چه شکلی (خوراکی ، استنشاقی ، پوستی یا مخاطی ، تزریقی) در تماس بوده که منجر به مسمومیت او شده است . 

هنگام مشاهده فرد مصدوم چه بیهوش و هوشیار باید او در وضعیت ریکاوری (سر به پهلو و شکم به طرف زمین) قرار گیرد و توجه داشته باشیم که فرد مسموم را نباید وادار به استفراغ کرد مخصوصا در شرایطی که ترکیبات اسیدی ، قلیایی ، نفتی ، بخور اکالیپتوس و یا ماده ای ناشناخته مصرف کرده باشد . 

گاهی اوقات مصدوم ممکن است هذیان بگوید و حالت تشنج داشته باشد بدون اینکه سابقه این حالت در او وجود باشد . 

** سموم خانگی 

بسیاری از مواد موجود در خانه ممکن است سمی باشند مانند صابون مایع ، مواد آرایشی و بهداشتی ، کبریت ، سفید کننده ها ، مواد شوینده ، جرم بر ، شیشه پاک کن ، گاز پاک کن ، چسب ، مرگ موش ، رنگ برها ، حشره کش ها و سمومی که برای سمپاشی گیاهان بکار می رود ، مواد نفتی مانند بنزین و گازوئیل و داروها از جمله سموم خانگی محسوب می شوند . 

خوردن بعضی از گیاهان که در باغچه خانه یا در بیابان پیدا میشوند خطرناک هستند و تماس با بعضی از آنها باعث واکنش هایی حساسیتی (آلرژیک) بدن می شوند .

عوارض و نشانه های مسمومیت های گیاهی شبیه به مسمومیت غذایی است و به حال شخص مصدوم بستگی دارد که چقدر از این گیاهان خورده باشد . 

مسمومیت غذایی به مجموعه اختلالاتی که در نتیجه خوردن غذاهای آلوده به عوامل میکروبی ، شیمیایی یا فیزیکی در بدن بوجود می آید ، مسمومیت غذایی گفته می شود که میکروب‌ها مسئول بخش عمده‌ای از مسمومیت‌های غذایی هستند ، هرچند نباید آلودگی غذا با انواع مواد افزودنی ، فلزات سنگین مانند سرب ، آرسنیک ، جیوه و کادمیوم باقی‌ مانده سموم دفع آفات نباتی و همچنین سایر مواد سمی‌ که در مراحل تولید ، نگهداری و فرآوری غذا ایجاد می‌شوند (مانند نیتروزامین و آفلاتوکسین) را فراموش کرد . 

مسمومیت دارویی ناشی از مصرف دارو و یا مواد مخدر به شکل غلط یا به مقدار بیشتر از حد درمانی بروز می کند که ممکن است ناشی از مصرف مقادیر بالای دارو به قصد خودکشی یا دیگر کشی انجام شود و یا اتفاقی باشد و بیمار بر اثر فراموشی و یا عدم اطلاع از نحوه مصرف دارو یا بر اثر اشتباه والدین یا گروه درمانی با مقادیر زیاد دارو مواجه شود که منجر به مسمومیت خواهد شد . 

منوکسید کربن گازی بی رنگ ، بی بو ، بی مزه و غیر محرک است که بر اثر سوختن ناقص سوخت های فسیلی مانند نفت ، گاز ، بنزین ، گازوئیل و ذغال چوب حاصل می شود که با توجه به فرارسیدن فصل سرما و استفاده از وسایل گرمایشی بویژه گازسوز ، توجه به نکات موثر در پیشگیری از مسمومیت با منوکسیدکربن دارای اهمیت می شود .