8 جولای روز جهانی آلرژی؛ از تشخیص تا درمان

به گزارش پایگاه روابط عمومی بهداشت و درمان صنعت نفت گچساران؛ تصمیم به برگزاری روز جهانی آلرژی در سال ۲۰۰۵ به ابتکار سازمان جهانی آلرژی و ایمونوپاتولوژی گرفته شد. روز جهانی آلرژی با هدف افزایش آگاهی در مورد این بیماری و سایر بیماری‌های آلرژیک و همچنین ارائه اطلاعاتی در مورد تشخیص و مدیریت آن برگزار می‌شود.

موضوع روز جهانی آلرژی در سال ۲۰۲۵ «آنافیلاکسی» عنوان شده است. این موضوع، ماهیت شدید و بالقوه تهدیدکننده زندگی واکنش‌های آنافیلاکتیک را برجسته می‌کند. آنافیلاکسی شدیدترین نوع واکنش آلرژیک است و یک فوریت پزشکی محسوب می‌شود. 

مفهوم «آلرژی» اولین بار در سال ۱۹۰۶ به لطف پزشک اتریشی پیرکه ظاهر شد. سازمان بهداشت جهانی گزارش می‌دهد که آلرژی‌ها به سرعت در حال گسترش هستند. در آغاز قرن بیست و یکم، از هر ده نفر بزرگسال ساکن کره زمین، یک نفر و از هر چهار کودک، یک نفر از این بیماری رنج می‌برد. 

شیوع بیشتر بیماری‌های آلرژیک مانند آسم در 30 سال اخیر روبه افزایش است و شیوع جهانی آسم در کشورهای مختلف بین 7 تا 30 درصد گزارش شده است.

آلرژی یا حساسیت واکنش بیش از اندازه سامانه ایمنی بدن در برابر عوامل گوناگون است. کسانی که دچار حساسیت می‌شوند دارای دستگاه ایمنی فوق‌هوشیار هستند که در برابر مواد ظاهراً بی‌‌زیان موجود در محل زندگیشان واکنشی بیش از اندازه نشان می‌دهند. 

برای نمونه گرده گیاهان می‌تواند سیستم ایمنی شخص آلرژیک را چنان برانگیزاند که گویی با یک خطر جدی روبرو شده است. 

هنگامی که یک سیستم ایمنی افراطی در معرض یک ماده حساسیت‌زا قرار می‌گیرد چند رویداد رخ می‌دهند:

بدن برای مبارزه با ماده یاد شده آغاز به ساختن گونه ویژه‌ای پادتن می‌کند که IgE نام دارد.

پادتن‌ها به گونه‌ای سلول خونی که ماست‌سل mast cell نام دارد می‌پیوندند. این سلول‌ها در دستگاه تنفسی و دستگاه گوارشی که جایگاه اصلی ورود عوامل آلرژی‌زا هستند فراوانند.

ماست‌سل‌ها با ترکیدنشان مواد شیمیایی گوناگونی مانند هیستامین و اینترلوکین را آزاد می‌کنند که عامل اصلی بروز بسیاری از نشانه‌های آلرژی است که از این نشانه‌ها می‌توان از خارش گلو، آبریزش بینی، ریزش اشک، عطسه و سرفه نام برد.

اگر ماده حساسیت‌زا در هوا باشد واکنش آلرژیک در چشم‌، بینی و ریه رخ می‌دهد و اگر این ماده خورده شود واکنش آلرژیک در دهان، معده و سایر بخش‌های دستگاه گوارش بروز می‌کند. گاهی واسطه‌های شیمیایی آزاد شده در بدن به قدری زیاد هستند که نشانه‌های بسیار حادی نظیر کهیر، کاهش فشارخون، شوک الکتریکی یا بیهوشی نیز به بار می‌آیند.

نشانه‌های آلرژی را می‌توان به سه دسته خفیف، متوسط و حاد تقسیم کرد.

واکنش خفیف شامل نشانه‌هایی است که یک بخش از بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند، مانند التهاب، خارش و آبریزش از چشم. علایم خفیف به بخش‌های دیگر بدن منتقل نمی‌شوند.

نشانه‌های واکنش متوسط در بخش‌های گوناگون بدن پخش می‌شوند و خارش چشم ممکن است به خارش گلو و تنگی نفس هم بینجامد.

واکنش حاد که آنافیلاکسی (anaphylaxis) نام دارد نادر است و یک موقعیت خطرناک بوده و از مواردی است که در میان فوریت‌های پزشکی قرار دارند. در چنین مواردی آلرژی در همه بدن منتشر می‌شود. این حالت ممکن است با خارش چشم و چهره آغاز شود و در چند دقیقه به تندی در همه جای بدن پخش شود و نشانه‌های جدی‌تری چون درد معده، گرفتگی ماهیچه ها، تهوع و اسهال را در پی داشته و در عین حال درجه التهاب مجاری تنفسی و گوارشی به اندازه ای برسد که تنفس و بلع بسیار دشوار شود. آشفتگی ذهنی و سرگیجه نیز از نشانه‌های حساسیت هستند زیرا آنافیلاکسی کاهش شدید فشار خون را نیز در پی دارد.

نکته‌ای که درباره نشانه‌های آلرژی باید به آن دقت کرد همانندی نشانه‌های آن با نشانه‌های سرماخوردگی است! از این روی باید توجه داشته باشید که نشانه‌ها را به دقت بررسی کنید تا بفهمید دچار کدام بیماری هستید. برای نمونه یکی از ناهمانندی‌های نشانه‌های سرماخوردگی و آلرژی وجود بدن درد و کوفتگی در سرماخوردگی (البته نه همیشه) است در حالی که آلرژی چنین نشانه‌ای ندارد و یا نمونه دیگر از ناهمانندی آلرژی و سرماخوردگی این است که شما در سرماخوردگی هرگز کهیر و خارش پوستی نمی‌بینید اما گاهی در آلرژی چنین پدیده‌هائی دیده می‌شوند. روی هم رفته می‌توان گفت این دو بیماری بسیار همانند هم هستند و باید ناهمسانی‌های اندکی که در میان آن‌ها وجود دارند را بشناسید.

همه انسان ها دچار آلرژی نمی‌شوند. بیشتر حساسیت‌ها ارثی هستند و از پدر یا مادر به فرزندان می‌رسند. ممکن است انسان‌ها زمینه دچار شدن به آلرژی را به ارث ببرند اما به هیچ ماده ویژه‌ای حساس نباشند و تنها نقش انتقال‌ دهنده را بازی کنند. هنگامی که یکی از والدین دچار گونه‌ای از حساسیت باشد شانس دچار شدن فرزند او۵۰ درصد و اگر هر دو آن‌ها آلرژیک باشند این اندازه به ۷۵ درصد می‌رسد.