مالاریا سالانه جان بیش از یک میلیون نفر را می‌گیرد

به گزارش پایگاه روابط عمومی بهداشت و درمان صنعت نفت گچساران؛ مالاریا یکی از بیماری‌های عفونی است که در مناطق گرمسیری شیوع فراوانی دارد و باید برای پیشگیری از آن در آب و هوای گرم اصول بهداشتی را رعایت کرد. به دلیل اهمیت ویژه مالاریا سوم تا نهم مرداد هفته ملی حذف مالاریا در مناطق مستعد نامگذاری شده است.

بر اساس برآورد سازمان جهانی بهداشت، سالانه حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون مورد مالاریا در جهان وجود دارد که بیش از یک میلیون نفر در اثر ابتلا به آن جان خود را از دست می‌دهند. از مهمترین قربانیان مالاریا کودکان زیر پنج  سال هستند به طوریکه هر دو دقیقه یک کودک جان خود را از دست می‌دهد.

حدود یک هزار و ۵۰۰ سال پیش مردم ارتباط بین مالاریا و مرداب را شناخته بودند و به همین دلیل این بیماری، مالاریا به معنی آب و هوای بد نام گرفت؛ عده‌ای گمان می‌کردند غول مرداب باعث ابتلای افراد به مالاریا می‌شود. در اوت سال ۱۸۹۷، رونالد راس (زیست شناس انگلیسی) توضیح داد که انگل مالاریا از افراد بیمار توسط پشه‌‌ها به افراد سالم انتقال می‌یابد.

بیماری مالاریا با گزش پشه آنوفل شروع می‌‌شود، پشه آنوفل ماده شب‌‌ها خونخواری می‌‌کند و حین خونخواری از بزاق خود، انگل‌‌های مالاریا را به داخل خون انسان تزریق می‌کند.

این انگل‌‌ها وارد سلول‌‌های کبد می‌‌شود و شروع به تکثیر سریع می‎‌کنند، به طوری که از هر یک انگل وارد شده حدود ۱۰ هزار انگل تولید می‌‌شود؛ سپس این انگل‌ها سلول‌های کبدی را پاره می‌‌کنند و وارد خون می‌شوند تا به گلبول‌های سرخ حمله‌‌ور شده و وارد آن‌‌ها شوند و در آنجا تکثیر کنند.

انگل مالاریا پس از ورود به گلبول قرمز از هموگلوبین استفاده و تولیدمثل می‌کند و پس از دو تا سه روز تمام هموگلوبین مصرف شده و گلبول قرمز پر از انگل می‌شود؛ سپس انگل‌ها گلبول‌های قرمز را پاره می‌کنند و به گلبول‌های دیگر وارد می‌شوند، به این ترتیب تعداد انگل‌ها در خون بیشتر و بیشتر می‌شود.

زمانی که تعداد انگل مالاریا از حد خاصی بالاتر رود، بیمار دچار تب می‌شود؛ شروع تب همزمان با پاره شدن گلبول‌هاست و پس از آن که انگل‌ها وارد گلبول‌های تازه می‌شوند، تب قطع می‌شود و این سیکل هر دو یا سه روز تکرار می‌شود؛ یعنی بیمار دو روز تب ندارد و روز سوم تب می‌کند.

دو مشکل اساسی در بیماری مالاریا وجود دارد؛ یکی ایجاد کم خونی شدید به دلیل استفاده انگل از هموگلوبین خون و دومی تب‌های دوره‌ای است که گاهی حرارت بدن تا بالای ۴۰ درجه می‌رسد و بدن بیمار را عملا از کار می‌اندازد.

زندگی انگل مالاریا دو مرحله‌ای است؛ به این ترتیب که با گزش پشه آنوفل ماده، انگل‌های مالاریا از انسان بیمار به روده پشه وارد و آنجا تولیدمثل کرده و سپس تکثیر و وارد غدد بزاقی پشه می‌شوند و منتظر می‌مانند تا در خونخواری‌های بعدی به افراد سالم منتقل شوند و دوره جدید زندگی را آغاز کنند.

دمای محیط عامل مهمی در انتشار مالاریاست، زیرا در هوای گرم انگل‌هایی که وارد بدن پشه آنوفل می‌شوند، سریعا تولیدمثل کرده و آماده سرایت به افراد سالم می‌شوند، اما در هوای خنک مدت زیادی تولیدمثل انگل در بدن پشه به طول می‌انجامد و در این مدت طولانی بسیاری از پشه‌ها که عمر کوتاهی دارند، از بین می‌روند و چرخه انتقال بیماری مالاریا قطع می‌شود.

انواع مختلفی از انگل مالاریا وجود دارد که برخی بیماری خفیف و برخی بیماری بسیار شدید ایجاد می‌کنند.

چهار نوع مالاریا شناخته شده است. شامل: ویواکس، فالسیپاروم، مالاریه، ‌اواله که علایم اولیه در آنها تا حدود زیادی شبیه می‌باشد.

مالاریا عامل بسیار شایع تب در کشورهای گرمسیری است، شروع بیماری با خستگی، ضعف، سردرد، درد بدن و تب همراه است که دقیقا شبیه بیماری‌های ویروسی معمولی مثل سرماخوردگی است.

تب‌های شدید و دوره‌ای که در برخی موارد به بالای  ۴۰ درجه می‌رسد، قبل از شروع درمان در بیماران وجود دارد، به طوری که بیمار هر سه روز یک بار دچار تب شدید و لرز می‌شود که چند ساعت ادامه دارد و سپس بهبودی پیدا می‌کند؛ این افزایش درجه حرارت در واقع یک مکانیسم دفاعی برای از بین بردن انگل مالاریاست، زیرا در دمای زیاد انگل‌ها کشته می‌شوند.

بزرگی غیرطبیعی احشا (طحال و کبد)،‌ کم‌خونی شدید، تشنج و انقباض عضلات، مالاریای مغزی، بیماری کلیوی، بب پیشاب سیاه، دیسانتری مالاریایی،‌ افت قند خون،‌ ادم ریوی، DIC و نهایتا مرگ از علایم مالاریای شدید بوده در نوع فالسیپاروم شایع است.

دو مشکل اساسی در بیماری مالاریا وجود دارد؛ یکی ایجاد کم ‌خونی شدید به دلیل استفاده انگل از هموگلوبین خون و دومی تب‌های دوره‌ای است که گاهی حرارت بدن تا بالای ۴۰ درجه می‌رسد و بدن بیمار را عملا از کار می‌اندازد.

برخی کارشناسان بهداشت بر این باورند که از نظر تعداد مرگ و میر ناشی از بیماری مالاریای شدید به طور عمده از نوع فالسیپارم بوده و بیشترین موارد بیماری مالاریا در ایران مربوط به استانهای سیستان و بلوچستان، هرمزگان و قسمت گرمسیری کرمان است.

کارشناسان سمپاشی، لارو کشی، بیماری یابی اکتیو، مه‌پاشی، استفاده پشه‌بند آغشته به حشره‌کش را برای مقابله با مالاریا ضروری می‌دانند.