روز جهانی حمایت از کم توانان ذهنی؛ روزهای طلایی برای پیشگیری از بروز عقب‌ماندگی ذهنی

به گزارش پایگاه روابط عمومی بهداشت و درمان صنعت نفت گچساران؛ «عقب مانده ذهنی» از جمله واژه‌هایست که روزانه از آن استفاده می‌کردیم و در جامعه رواج داشت، اما امروزه اصطلاح «کم توانی ذهنی» جایگزین عبارت «عقب مانده ذهنی» شده است.

کم توانی ذهنی (Intellectual disability‎) به فردی گفته می‌شود که فعالیت‌های ذهنی او در حد قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته، ضریب هوشی کمتر از ۷۰ داشته باشد، در قدرت تطبیق وی با محیط زندگی اختلال چشمگیری وجود داشته و در یادگیری و توانایی انجام مسئولیت‌های شخصی و اجتماعی وی با اشکال مواجه باشد.

علل بروز اختلال کم توانی ذهنی متنوع است و حداقل ۵۰۰ علت برای آن تعیین شده است. شایع‌ترین علت مربوط به سندرم‌های ژنتیکی از قبیل سندرم ‌داون، ایکس شکننده و الکل جنینی است.

 ۳۰ درصد از اختلالات ناتوانی ذهنی مربوط به همین عوامل ژنتیکی است. البته علل دیگری هم می‌تواند در بروز این اختلال نقش داشته باشد. اختلالات مربوط به قبل از تولد مثل: اختلالات متابولیک و عفونت‌های مادر و علل بعد از تولد؛ مانند آسیب‌های مغزی، بیماری زردی و عفونت خونی است. همچنین علل مربوط به سبک زندگی نظیر مصرف مواد مخدر، امواج تلفن همراه، آلاینده‌ها و سطح سواد اجتماعی و اقتصادی والدین را در بر می‌گیرد.

عوامل ژنتیک، دوره بارداری، عوامل ناشناخته، ناسازگاری خونی، زمان زایمان و عوامل بعد از تولد مانند ضربه‌های مغزی را می‌توان از دیگر علل عقب ماندگی برشمرد.

اگر خیلی از این اختلالات ذهنی به موقع و در زمان نوزادی تشخیص داده شود، می‌توان از عوارض جبران ناپذیر آن جلوگیری کرد. این کار در مراکز غربالگری و جامع تکامل انجام می‌شود و هر چه مراقبت و خدمات توانبخشی بیشتر باشد، صدمات کمتری دارد.

بیش از دویست سال است که از شناخت عقب‌ماندگی ذهنی، در کودکان می‌گذرد. عقب‌ماندگی ذهنی نارسایی است که در فعالیت‌های عقلی و اجتماعی اختلال ایجاد می‌کند، معلولیت ذهنی بر اساس شدت آن و توانایی‌های فرد در زمینه اجتماعی و عملی به چهار گروه تقسیم می‌شود: معلولیت ذهنی خفیف (mild)، معلولیت ذهنی متوسط (moderate)، معلولیت ذهنی شدید (severe)  و معلولیت ذهنی عمیق (profound).

سختی در بیان، یادگیری آهسته برای حرف زدن، مشکل برای به خاطر سپردن، هوش کم، عملکرد ضعیف در تست IQ، پرخاش، اضطراب، تمایل به آسیب به خود، روابط درون فردی ضعیف و وابستگی بیش از حد به والدین برخی از علائم و نشانه‌های معلولیت ذهنی در کودکان است.

گفتنی است بر اساس گزارش‌های منتشر شده سه درصد از جمعیت‌های مختلف دنیا به عقب ماندگی ذهنی مبتلا بوده که آمار آن در کشورهای در حال توسعه چهار برابر کشورهای پیشرفته تخمین زده می‌شود.

عقب‌ماندگی ذهنی یکی از مهم‌ترین انواع معلولیت‌های مادرزادی به شمار می‌رود که فرد را در وضعیت نامساعد اجتماعی قرار داده و هزینه‌های زیادی به خانواده و جامعه تحمیل می‌کند.

متاسفانه با وجود پیشرفت علم پزشکی هنوز هم نوزادانی با بیماری‌های مادرزادی و نقص‌های جسمی و ذهنی متولد می‌شود.