سل احتمالاً قرن‌هاست که با انسان همراه است! شواهدی از عفونت این بیماری پیدا شده است که قدمتش به حدود هشت هزار سال قبل از میلاد بر می‌گردد. یونانیان آن را به عنوان یک بیماری هدردهنده (فساد و خرابی بدن) لقب داده‌اند. در بسیاری از کشورهای اروپایی، سل در حدود ۲۵ درصد باعث مرگ بزرگسالان می‌شود و تا اوایل دهه ۱۹۰۰ مهمترین علت مرگ شناخته می‌شد.
به گزارش پایگاه روابط عمومی بهداشت و درمان صنعت نفت گچساران؛ عامل بیماری سل نخستین بار توسط 'رابرت کخ' پزشک آلمانی در روز ۲۴ مارس کشف شد. به همین دلیل ۲۴ مارس مصادف با چهارم فروردین به منظور افزایش آگاهی عمومی، روز جهانی سل نامگذاری شده است. این بیماری اکنون در بسیاری کشورهای جهان مانند ایران به طور قابل توجهی کاهش یافته است.
بیماری سل چیست؟
سل یک بیماری عفونی چند سیستمی است که به دلیل مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (میکروب‌های سل)، یک باکتری میله‌ای شکل ایجاد می‌شود. سل شایع‌ترین علت مرگ و میر ناشی از بیماری‌های عفونی در سراسر جهان است؛ طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی حدود ۱۰ میلیون نفر در سراسر جهان در سال ۲۰۱۷ مبتلا به سل بودند و حدود ۱.۳ میلیون نفر در سراسر جهان بر اثر سل فوت کردند.
شایع‌ترین محل (حدود ۸۵ درصد) به وجود آمدن سل در دستگاه ریوی است، اگرچه ممکن است سایر قسمت‌های بدن را نیز آلوده کند. انسان تنها میزبان شناخته شده مایکوباکتریوم سل است.
عامل بیماری سل
میکروبی میله ای شکل (شبیه مداد) و بسیار کوچک به اندازه ۰/۰۰۰۰۰۳ متر وارد بدن شما شده که تنها توسط میکروسکوپ دیده می شود. به این میکروب میله‌ای شکل "باسیل سل" می‌گویند . باسیل سل چون بسیار کوچک است، به راحتی در هوا شناور می‌ماند.
انواع بیماری سل
سل به دو نوع عفونت سل فعال یا پنهان تقسیم می‌شود. سل فعال زمانی رخ می‌دهد که بیماری به طور فعال علائمی را ایجاد می‌کند و می‌تواند به افراد دیگر منتقل شود. سل پنهان زمانی رخ می‌دهد که فرد به باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس آلوده باشد، اما باکتری‌ها علائمی را ایجاد نکنند.
علت بیماری سل
علت بیماری سل عفونت بافت‌های انسان توسط باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس است. این باکتری رشد کرده و می‌تواند در سلول‌های بدن (باکتری انگلی داخل سلولی) نیز گسترش یابد.
عوامل خطر بیماری سل
گرچه سل به راحتی شیوع نمی‌یابد، اما معمولاً بین افرادی که با هم از نزدیک در تماس هستند شیوع می‌یابد.
عوامل خطر زیادی برای ابتلا به سل وجود دارند. گروه‌های خاصی از افراد مانند افرادی که در بیمارستان‌ها و سایر مناطقی که افراد آلوده به سل در آنجا زندگی می‌کنند در معرض خطر زیادی هستند. سایر افراد در معرض خطر شامل موارد زیر هستند:
• بازدیدکنندگان و مهاجران از مناطقی که معروف به شیوع سل هستند.
• کودکان و سالخوردگان با سیستم ایمنی ضعیف (به ویژه آن‌هایی که تست پوستی سل مثبتی دارند)
• بیماران مبتلا به عفونت HIV
• سوء مصرف کنندگان مواد مخدر
• بیماران سرطانی سر و گردن
• بیماران پیوندی
• دیابتی‌ها
• بیماران کلیوی
• افرادی که تحت درمان سرکوب سیستم ایمنی هستند.
• سیلیکوز
نشانه‌ها و علائم بیماری سل
اگرچه سل به دو نوع تقسیم می‌شود اما سل ریوی حدود ۸۵ درصد موارد را تشکیل می‌دهد. در نتیجه، علائم و نشانه‌های سل ریوی ممکن است حتی قبل از تشخیص انواع دیگر آن وجود داشته باشند. علائم بالینی کلاسیک و علائم سل ریوی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
تب، عرق شبانه، سرفه (اغلب مزمن)، هموپتیزی (خلط خونی)، کاهش یا از دست دادن اشتها، کاهش وزن یا کاهش عضله (غیر عمدی)، خستگی یا بی‌حالی، درد قفسه سینه (درد هنگام تنفس)، تنگی نفس و تورم غدد لنفاوی
عوارض بیماری سل
برخی از عوارض جانبی درمان سل شامل از دست دادن اشتها، حالت تهوع یا استفراغ، زردی، پارستزی، تشکیل کبودی، خونریزی و تغییرات بینایی هستند.
سازمان جهانی بهداشت موضوع روز جهانی سل در سال ۲۰۲۲ را سرمایه گذاری برای پایان دادن به سل. جان ها را نجات دهید Invest to end tuberculosis. Save lives در نظر گرفته است.