سل (TB) یک بیماری عفونی ناشی از باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس است که اغلب به ریه ها حمله می کند .
به گزارش پایگاه روابط عمومی بهداشت و درمان صنعت نفت گچساران ؛ 15اکتبر مصادف با23 مهرماه در ایران به عنوان روز ملی مقابله با سل نامگذاری شده که فرصتی مناسب برای افزایش آگاهی عمومی مردم در این زمینه است تا شاهد کنترل بیماری سل در کشور باشیم .
هر چند این بیماری قابل درمان و پیشگیری است ، اما سالانه سبب مرگ تعداد زیادی از افراد در سراسر جهان می‌شود و بخش عمده ای از موارد ابتلا و یا مرگ ناشی از سل در کشورهای در حال توسعه رخ می دهد .
براساس آمار سازمان جهانی بهداشت (WHO) متاسفانه هر ساله حدود 9 میلیون نفر به سل فعال مبتلا شده و حدود 1/5 میلیون نفر در اثر این بیماری جان خود را از دست می دهند .
این بیماری ، قادر به درگیر کردن اعضای مختلف بدن است اگرچه بیشترین موارد آن ریه‌ها را درگیر کرده و مشکلات عدیده‌ای برای فرد مبتلا ایجاد می‌کند . اما بیماری سل غیرریوی نیز وجود دارد و عامل آن می تواند استخوان‌ها و سایر اندام بدن را درگیر کند .
شایع ترین راه انتقال بیماری سل
شایعترین راه انتقال میکروب سل از راه تنفس است به همین دلیل بیشترین موارد سل ، سل ریوی است که در آن فرد مبتلا از طریق سرفه ، عطسه و حتی صحبت کردن و به واسطه پرتاپ ذرات ریز حاوی میکروب به هوای اطراف ، دیگران را در معرض عفونت قرار می‌دهد .
استنشاق ذرات آلوده به میکروب سل می‌تواند به‌راحتی هر فرد سالمی را به سل مبتلا کند . باید توجه داشت که میکروب این بیماری از طریق حشرات ، خون ، ظروف غذا ، لیوان و سایر اشیاء قابل انتقال نیست .
این میکروب گاهی سال‌ها به صورت نهفته در بدن باقی می‌ماند تا شرایط برای تکثیرش فراهم شده و پس از افزایش تعداد ، عوارضی ایجاد کند ، این شرایط عمدتا زمانی است که افراد به بیماری‌های ضعیف کننده سیستم ایمنی مبتلا می‌شوند یا در معرض فقر غذایی قرار می گیرند .
بنابراین ممکن است افرادی در جامعه وجود داشته باشند که علی‌رغم داشتن میکروب سل در بدنشان ، علائمی از ابتلا نشان ندهند .
علایم بیماری سل
شایعترین علامت سل ریوی ، سرفه پایدار دو هفته یا بیشتر ، معمولا همراه با خلط و گاه خلط خونی است و ممکن است تنگی نفس و درد قفسه سینه نیز وجود داشته باشد .
علائم عمومی در انواع سل ریوی و خارج ریوی شامل تب ، کاهش اشتها ، کاهش وزن ، ضعف عمومی و بی حالی ، تعریق شبانه و خستگی زودرس است و در سل خارج ریوی هر عضوی از بدن مبتلا باشد علائم خاص خود را بروز می‌دهد .
نخستین روش انتخابی تشخیص بیماری سل ریوی ، آزمایش خلط است و بعد از تشخیص بیماری ، فرد تحت درمان داروئی قرار می‌گیرد که شامل چند دارو است .
توجه به این نکته بسیار ضروری بوده و باید همه را از آن آگاه کرد که تشخیص و درمان بیماری سل در درمانگاه‌های دولتی و تحت پوشش دانشگاه‌های علوم پزشکی و مراکز بهداشتی و درمانی ، رایگان است . اما بیمار باید حتما 100 درصد داروها را مصرف و دوره دارو درمانی را تکمیل کند ، در غیر این صورت میکروب به دارو مقاوم خواهد شد که دیگر بیماری به‌راحتی قابل درمان نخواهد بود.
راه‌های پیشگیری از سل
درمان این بیماری خود یکی از راه‌های پیشگیری است ، تزریق واکسنB.C.G یک ایمنی نسبی ایجاد می‌کند اما به هیچ عنوان نمی‌توان ادعا کرد که 100 درصد یک اقدام پیشگیرانه است .
راه اصلی انتقال سل از طریق هوا است
به دلیل اینکه راه اصلی انتقال این بیماری از طریق هوا است استفاده از ماسک نیز می‌تواند بسیار کمک کننده باشد ، همچنین میکروب سل به نور آفتاب و حرارت بسیار حساس است و در مدت پنج دقیقه در تابش مستقیم نور آفتاب از بین می‌رود .
توجه داشته باشیم که تمام افرادی که میکروب سل وارد بدن آنها می‌شود به بیماری سل مبتلا نمی‌شوند ، چرا که سیستم ایمنی بدن بلافاصله میکروب عامل بیماری را احاطه کرده و از بین می‌برند و در مواردی نیز میکروب به شکل خفته تا آخر عمر در ریه‌ها باقی بماند و هیچ زمانی بروز نکند .
رابرت کخ پزشک آلمانی برای نخستین عامل بیماری سل را کشف کرد ؛ به همین دلیل 24 مارس (چهارم فروردین) به منظور افزایش آگاهی عمومی ، روز جهانی سل نامگذاری شده است .