براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، هر بیماری یا عفونتی که به طور طبیعی بین حیوانات مهره دار و انسان انتقال می یابد، بیماری قابل انتقال بین انسان و حیوان (زئونوز) نامیده می شود.
به گزارش پایگاه روابط عمومی بهداشت و درمان صنعت نفت گچساران ؛ 130سال پیش و در ششم ژوئیه 1885 میلادی ، لویی پاستور دانشمند فرانسوی برای نخستین مرتبه پسر بچه ای را با روش واکسیناسیون ابداعی خود ، از ابتلا به بیماری هاری و در واقع از مرگ حتمی نجات داد و در سال 1388نیز با توجه به اهمیت فزآینده مبارزه با این قبیل بیماری ها و با تصویب دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی ، یک روز از سال (15تیرماه) به عنوان روز ملی مبارزه با بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان نام گذاری شده است.
براساس تعریف سازمان جهانی بهداشت ، از بین 1415 عامل بیماری زای شناخته شده در انسان ، 868 مورد (61 درصد) به طور مستقیم یا غیرمستقیم از طریق حیوانات انتقال می یابد . هم چنین طی 40 سال اخیر ، بسیاری از بیماری های عفونی جدید در بخش هایی از دنیا شایع شده که بخش وسیعی از آن ها جزو بیماری های زئونوز قلمداد می شوند . این عفونت ها که به بیماری های نوپدید و بازپدید معروف هستند ، قریب 175 مورد از عوامل بیماری زای انسانی را در بر میگیرند که 75 درصد آن ها هم از حیوانات به انسان سرایت می کنند.
از بین بیماری های مشترک شناخته شده بین انسان و حیوان برخی بسیار خطرناک ، نایاب و کم اهمیت بوده اما آنفلوانزای پرندگان ، تب خونریزی دهنده کریمه-کنگو ، هاری ، جنون گاوی ، شاربن (سیاه زخم) ، بروسلوز (تب مالت) ، سل ، سالمونلوز ، سارس و سالک از زمره بیماری های مهلک به شمار می روند.
* بیماری تب کریمه – کنگو ؛ یک بیماری حاد تب دار و خون ریزی دهنده است که از طریق گزش کنه یا تماس با خون ، ترشحات ، لاشه دام و انسان آلوده منتقل می شود ، این بیماری نخستین بار در سال 1944 در کریمه اوکراین شرح داده شد و نام تب خون ریزی دهنده برای آن اعلام شد.
* تب مالت ؛ به عنوان یکی از مهمترین بیماریهای مشترک انسان و دام محسوب میشود و به دلیل دارا بودن طیف وسیعی از علائم ، بیماری هزار چهره نیز به آن میگویند ، منشاء بیماری تب مالت در انسان ، بیماری بروسلوز در بین دام ها است و انسان با مصرف مواد لبنی یا شیر دام های مبتلا به بروسلوز، به تب مالت مبتلا می شود.
* بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان ؛ این بیماری در زُمره بیماری های خطرناک پرندگان به شمار می رود و ویروسی مشترک بین انسان و طیور است . تمام پرندگان به ویروس آنفلوانزا حساس هستند ، اما مرغ ، خروس ، کبوتر ، بوقلمون ، شترمرغ ، قرقاول ، کبک ، بلدرچین و پرندگان زینتی مانند طوطی ، مینا ، و سهره از بقیه حساس ترند.
*جنون گاوی ؛ یک بیماری عصبی تحلیلدهنده مغز و کشنده در انسان است که در اثر نوعی پروتئین به نام پریون ایجاد میشود.
* سیاه زخم یا بیماری شاربن ؛ از بیماری های مشترک بین انسان و حیوان است که در حیوانات به شکل فوق حاد ، حاد و تحت حاد مزمن ظاهر می شود . این بیماری به نام های دیگری از جمله ادم بدخیم ، پوستول بدخیم ، بیماری پشم ریسان و تب طحالی نیز شناخته می شود.
*سل ؛ یک بیماری واگیردار است که با ورود میکروب کوچکی بنام باسیل به ریه ها ایجاد می شود و زمانی که فرد مبتلا سرفه ، عطسه یا صحبت می کند این میکروب بصورت ذرات ریز وارد هوا می شود و دیگران را نیز مبتلا می کند.
براساس آمار سازمان بهداشت جهانی 25 درصد مرگ و میر انسان ها بر روی سطح کره خاکی در رابطه با بیماری های مشترک بین انسان و دام گزارش شده و این آمار در کشورهای در حال توسعه تا یک سوم بوده است.
به گفته کارشناسان ، این نوع بیماری ها علاوه بر مشکلات بهداشتی برای انسان ، تجارت و مبادله کالاهای بین المللی به همراه تولیدات دامی را تحت تاثیرمنفی نیز قرار می دهند.
بنا به گفته این متخصصان ، هر یک از بیماری های مشترک بین انسان و دام که از طیف وسیعی برخودار هستند ، علائم و نشانه های متفاوتی با هم داشته و به تناسب هم باید راه های پیشگیری ، درمان و مراقبت های مختلفی را برای آن در پیش گرفت.
به گفته این گروه ، آن چه که بیشتر مورد تاکید بوده آن است که تماس مستمر با دام و یا حتی مجاورت با آن که در برخی مناطق عشایری و روستایی رواج دارد ، مهمترین عامل در بروز و شیوع این بیماری ها محسوب می شوند.
احتمال انتقال بیماری های مشترک انسان و حیوان از طریق تماس و یا زندگی در مجاورت دام ، انتقال از طریق حمله حیوانات به انسان ، استفاده از فرآورده های دام و طیور صورت می پذیرد.
از طریق شناسایی و درمان مبتلایان به بیماری های مشترک بین انسان و حیوان ، می توان از شیوع بیشتر بیماری پیشگیری کرد.